Słowa kluczowe: przewlekła obturacyjna choroba płuc, POChP, palenie tytoniu, leki wziewne, nebulizacja

Wysoka cena za palenie.

W związku z wzrastającym uprzemysłowieniem współczesnego świata każdego dnia jesteśmy narażeni na coraz większe stężenie emitowanych pyłów oraz toksycznych gazów. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego ma swoje odbicie w gwałtownym wzroście chorób układu oddechowego. Dodatkowo sytuację epidemiologiczną dramatycznie pogarsza bardzo duża grupa osób uzależnionych od tytoniu (w Polsce szacowana na 10-11 mln). O ile większość palaczy ma świadomość zagrożenia rakiem płuc, chorobami ze strony układu krążenia, o tyle ryzyko zachorowania na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) jest nieznane i powszechnie pomijane. Jak wskazują statystyki 94% Polaków w ogóle nie wie co oznacza termin POChP, a 67% nie zdaje sobie sprawy, że schorzenie to jest śmiertelne. Tymczasem, chorobę tą diagnozuje się u 10% Polaków po 40 roku życia.

Podstępna choroba

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest zespołem objawów chorobowych łączących przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płucną. Schorzenie to rozwija się powoli, stopniowo przez wiele lat w konsekwencji powodując niewydolność układu oddechowego. Objawy choroby obejmują, między innymi:

• kaszel (początkowo pojawiający się okresowo by następnie stać się uporczywym objawem codziennym)
• zaleganie śluzu, połączone z nawracającymi infekcjami układu oddechowego
• trudności z oddychaniem (narastające na przestrzeni lat duszności, odnotowywane początkowo tylko w fazie powysiłkowej a w raz z zaawansowaniem choroby także w fazie spoczynkowej)
• ucisk w klatce piersiowej

Kaszel - swoista obrona organizmu przed zanieczyszczeniami

Prawidłową reakcją obronną płuc, na każde gwałtowne zanieczyszczenie powietrza jest intensywny kaszel. Gdy taka forma obrony okazuje się nieskuteczna kolejnym krokiem zneutralizowania skutków czynnika drażniącego (długotrwale działającego) jest wzmożona produkcja śluzu przez gruczołowe komórki ściany oskrzeli i oskrzelików. Nadmiar zalęgającego w układzie oddechowym śluzu jest usuwany także poprzez kaszel, ale mniej gwałtowny, mokry i zwykle występuje w godzinach porannych.

Konsekwencje przegranej walki

Niestety ochrona płuc przed dymem tytoniowym nie jest do końca skuteczna i dym przenikający do pęcherzyków płucnych, nieubłaganie niszczy je. Odpowiednia ilość pęcherzyków jest niezbędna do prawidłowego dotlenienia wszystkich tkanek i narządów naszego organizmu. Tlen jest swoistym paliwem bez dopływu którego organizm ludzki umiera w ciągu zaledwie 5 minut. Tymczasem procesy zapalne w obrębie dróg oddechowych i płuc (stymulowane przez substancje czynne z dymu tytoniowego) prowadzą do nieodwracalnych zmian strukturalnych w obrębie układu oddechowego:

• zwłóknienia i zwężenia światła oskrzeli
• postępującego niszczenia elementów sprężystych miąższu płuc (m.in. pęcherzyków płucnych)
• obrzęku błony śluzowej

W efekcie powoduje to: utrudnienie wydechu, zaleganie powietrza w rozdętych płucach oraz wcześniej już wspomnianą, wzmożoną produkcję śluzu.

Profilaktyka i zalecenia w POChP

Powodzenie leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc w dużej mierze zależy od wyeliminowania czynników szkodliwych. Chorzy powinni unikać zakurzonych, zapylonych oraz zadymionych pomieszczeń. Palaczom bezwzględnie zaleca się zerwanie z nałogiem nikotynowym. Ponadto cierpiący na POChP powinni wystrzegać się zakażeń układu oddechowego i ubierać stosownie do warunków pogodowych. Profilaktycznie palaczom (również osobom pracującym w dużym zapyleniu) zaleca się nawilżanie i oczyszczanie dróg oddechowych np. nebulizacja roztworem soli fizjologicznej lub wodą mineralną. Należy jednak pamiętać, że co najmniej godzinę przed i po samej inhalacji trzeba bezwzględnie powstrzymać się od palenia tytoni.

Zalecenia farmakologiczne w POChP

W związku z faktem, że kaszel jest swoistą reakcją obronną organizmu przed zanieczyszczeniami stosowanie leków przeciwkaszlowych nie jest wskazane. Natomiast zasadniczą rolę w terapii objawowej POChP odgrywają trzy grupy leków rozszerzających oskrzela (poprawiają tolerancję wysiłku u chorych i zmniejszają duszności):

• beta2-mimetyki
• cholinolityki
• teofilina

Stosowanie leków mukolitycznych oraz antybiotyków (amoksycylina, kotrimoksazol, klarytromycyna) zalecane jest w zaostrzeniach POChP spowodowanych bakteryjnymi infekcjami dróg oddechowych. Mukolityki, jako leki poprawiające sprawność aparatu rzęskowego i działające antyoksydacyjnie polecane są również dla osób które nie zaprzestały palenia tytoniu. U pacjentów z ciężką postacią choroby  wskazane jest stosowanie kortykosteroidów wziewnych, zmniejszających częstość zaostrzeń oraz poprawiających jakość życia. W bardzo ciężkim okresie choroby ze względu na obniżenie prężności tlenu we krwi, konieczne jest leczenie tlenem.

Terapia inhalacyjna - sprzymierzeniec w walce z POChP

Najczęstszym sposobem podawania preparatów w leczeniu POChP jest droga wziewna. Leki podawane bezpośrednio do drzewa oskrzelowego maja wyższą skuteczność i charakteryzują się większą tolerancją w porównaniu z lekami podawanymi ogólnoustrojowo. Współcześnie medycyna dysponuje różnymi metodami wytwarzania aerozoli, w tym: pneumatyczną, ultradźwiękowa, ciśnieniową czy proszkową.

MDI, DPI a może nebulizacja?

Przy stosowaniu tradycyjnych inhalatorów (MDI, DPI) bardzo istotne jest właściwa technika inhalacji. Konieczność zsynchronizowania uwalniania leku z wdechem czy osiągniecie odpowiedniej siły wdechowej często stanowią poważny problem dla pacjenta. Wyjściem z tej patowej sytuacji jest zastosowanie nebulizacji . Nebulizacja jest metodą wziewną, która (przy zwyczajnym oddechu) w szybki, prosty i przede wszystkim skuteczny sposób, dostarcza odpowiednią dawkę leku do układu oddechowego.

Nebulizacja w POChP

Nowe, poręczne, proste w obsłudze, o uniwersalnych możliwościach zasilania inhalatory do nebulizacji , umożliwiły zastosowanie terapii inhalacyjnej , nie tylko w warunkach szpitalnych, ale również w domowym zaciszu. Wśród preparatów stosowanych w leczeniu POChP, drogą nebulizacji mogą być podawane, zarówno leki rozszerzające oskrzela (np. atrovent, berodual, ventolin) jak również glikokortykosteroidy wziewne (np. budezonid, beklometazon), mukolityki (np. ambroksol) a w razie potrzeby także antybiotyki. Nebulizacja jest niezastąpiona w ciężkich postaciach choroby, gdyż umożliwia jednorazowe przyjęcie większej dawki leku. Ponadto użycie inhalatorów pneumatycznych , daje możliwość zastosowania nie tylko farmakoterapii ale również tlenoterapii.

Nebulizacja - małe czy duże cząsteczki?

Z punktu widzenia skuteczności leczenia POChP nie jest obojętne, gdzie w drogach oddechowych zostanie zdeponowany aerozol. Zależy to, w dużym stopniu, od rozmiaru cząstek aerozolu. Ponieważ proces chorobowy w POChP obejmuje głównie pęcherzyki płucne, drobne oskrzela i oskrzeliki, istotnym faktem jest zastosowanie inhalatora produkującego aerozol drobnocząsteczkowy . Albowiem tylko cząsteczki o wymiarach poniżej 5 mikro m przenikają w głąb układu oddechowego. Generalnie optymalna wielkość cząstek aerozolu, dla której wskaźnik skuteczności i bezpieczeństwa jest najkorzystniejszy, obejmuje cząsteczki o wymiarach 1-5 mikro m.

Kamila Domińska
doktorant Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Piśmiennictwo:

1.    Cichocka-Jarosz E, Kwinta P. Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób dolnych dróg oddechowych u dzieci, Medycyna Praktyczna Pediatria, 2001;5

2.    Fal A,M, Kopeć A. Podstawowe cechy aerozoli w terapii chorób obturacyjnych płuc, Alergia 2006;2

3.    Grabicki M, Batura-gabryel H. Zastosowanie aerozoli w terapii chorób układu oddechowego, Przew Lek 2008;2;89-95

4.    Jawoszek A. POChP - wysoka cena za palenie, Poradnik Medyczny, 2007;5

5.    Jutel M. Wpływ charakterystyki inhalatora i postaci leku na depozycję płucną oraz skuteczność terapii wziewnej, Przew Lek, 2005;7;30-36

6.    Śliwiński P, Dynamiczne rozdęcie płucne, Przew Lek 2008;1;65-66

7.    Sałamacha I. Głęboki oddech walczy z POChP, Poradnik Medyczny 2006;1

8.    Sygut M. Droga cywilizacja Menadżer Zdrowia 2008;8

9.    Zielinski J. Zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) - sposoby postępowania, Przew Lek 2001;4;9;14-20

10.    Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) - Materiały informacyjne dla pacjentów, Reference No: 5447-1PL